Kultkrimi

Bericht uit Berlijn (7)

De schok dat Horst Tappert alias Oberinspektor Derrick in de oorlog fouter dan fout is geweest is in Nederland geloof ik harder aangekomen dan in Duitsland. Alleen de 'Bild Zeitung' weet er nog wel een sappig verhaal van te kruiden, de rest van de kranten bericht toch vooral zakelijk over deze onthulling van een Duitse socioloog die onderzoek deed naar een theatergezelschap waar ook Tappert vanaf 1947 deel van uitmaakte.

Dat een Nederlandse zender nu dan ook heeft besloten de herhalingen van de serie om deze reden terug te trekken is dan wel weer breed door alle pers hier opgepikt, inclusief de verklaring van omroepbaas Jan Slagter dat een acteur die zo liegt over zijn verleden natuurlijk niet langer geëerd kan worden. Dat zou een regelrechte belediging zijn voor de Opfer des Krieges. Want het gaat natuurlijk vooral om een acteur met een Duits verleden.  En het klinkt ook behoorlijk luguber en macaber: soldaat van het SS -Panzergrenadier-regiment 1 bijgenaamd "Totenkopf". Rusland, 1943. De rest kan je uittekenen.

Het oorlogsverleden van Tappert is als het ware een bijvangst van het onderzoek, maar omdat hij zo'n Duits icoon is tot ver over de grenzen natuurlijk wel meteen wereldnieuws. Het bewuste stilzwijgen van Tappert over zijn lidmaatschap van de Waffen-SS is opmerkelijk, zeker in het licht van de wetenschap dat de bedenker en schrijver van de serie nota bene in hetzelfde regiment zat, bijna een kameraad kon zijn geweest. En dit ook zijn hele leven voor de buitenwereld verborgen hield. Deelden ze dit geheim?

 

Duitse krimi fans zijn er rotsvast van overtuigd dat zijn rol als Derrick er niet minder sympathiek door is geworden. Ik ben daar toch iets minder zeker van. Het beeld van de ietwat onbeholpen, stilzwijgende rechercheur in lange bruine leren jas met die grote ronde bril en die vragende ogen wordt er toch een beetje sinister door. Der Schweigsame, zoals 'Welt am Sonntag' hem zo treffend noemt. De onvergetelijke Jiskefet imitatie komt wat die donkere kant betreft zo nog verontrustend akelig dicht bij de werkelijkheid. Het cliché beeld van de foute Duitser die ongewild dwars door alle goede bedoelingen heen breekt. En in het geval van Horst Tappert dus niet gelogen.

Die andere kultkrimi Tatort blijft Duitsland elke zondagavond stevig in zijn greep houden. Met miljoenen zitten ze traditiegetrouw voor de buis voor weer een nieuwe episode uit deze onverwoestbare thriller reeks. Waar zou Der Kommisar deze keer vandaan komen? Uit Keulen, Munster of Hamburg? Elke regio kent namelijk zijn eigen afleveringen, met ieder een eigen politiechef. Bij de concurrent de ZDF doet intern spottend de grap de ronde dat al zou je op zondagavond na Tatort het telefoonboek voorlezen, dat je dan nog de hoogste kijkcijfers zou halen. Omdat iedereen dan inmiddels voor de buis in slaap is gevallen.

Wat voor de Amerikanen de Western is, is voor ons Tatort, zo zeggen de Duitsers graag. Een verlangen naar iets wat voorbij is en nooit meer terug komt, de tijd dat alles nog goed was en overzichtelijk. Goed en kwaad nog een duidelijk gezicht had. Het betere Heimat gevoel in krimi formaat verpakt. Met veel oog voor het decor, de schier oneindige landschappen op de achtergrond.

Als ik samen met een paar bevriende Nederlandse collega journalisten hier in Berlijn een keer de proef op de som wil nemen en we besluiten naar een van de vele café's in de buurt te gaan waar op zondag Tatort live te zien is, wacht ons nog een zware bevalling.

Want zo'n grote opeenstapeling van cliche's is op den duur na anderhalf uur steeds moeilijker te verteren. En werkt alleen nog op de lachspieren. Om ons heen wordt er intensief meegeleefd, uitbundig gelachen om de grootste flauwiteiten en klappen de mensen zichtbaar opgelucht als de zaak weer is opgelost. Wij blijven achter met louter vraagtekens. Hebben de Duitsers dan werkelijk helemaal geen smaak?

Dat blijkt een dag later gelukkig wel mee te vallen, als ik de nabeschouwingen lees. Elke aflevering wordt hier in de kranten namelijk uitvoerig geanalyseerd. Ze hebben er geen goed woord voor over, en sabelen deze Tatort dan ook genadeloos neer. De personages zijn te vlak, het is niet authentiek genoeg, de hoofdpersoon is een peinliche Schießbudenfigur, een 'schiettent figuur'. 'Bild' noemt deze aflevering unglaubwürdig, unwitzig en ronduit unerträglich. Voorlopige conclusie van deze krant: dit was met afstand de slechtste Tatort alle tijden! Dat ik dat toch maar mooi heb mee mogen maken.