Kultkrimi

Bericht uit Berlijn (7)

De schok dat Horst Tappert alias Oberinspektor Derrick in de oorlog fouter dan fout is geweest is in Nederland geloof ik harder aangekomen dan in Duitsland. Alleen de 'Bild Zeitung' weet er nog wel een sappig verhaal van te kruiden, de rest van de kranten bericht toch vooral zakelijk over deze onthulling van een Duitse socioloog die onderzoek deed naar een theatergezelschap waar ook Tappert vanaf 1947 deel van uitmaakte.

Dat een Nederlandse zender nu dan ook heeft besloten de herhalingen van de serie om deze reden terug te trekken is dan wel weer breed door alle pers hier opgepikt, inclusief de verklaring van omroepbaas Jan Slagter dat een acteur die zo liegt over zijn verleden natuurlijk niet langer geëerd kan worden. Dat zou een regelrechte belediging zijn voor de Opfer des Krieges. Want het gaat natuurlijk vooral om een acteur met een Duits verleden.  En het klinkt ook behoorlijk luguber en macaber: soldaat van het SS -Panzergrenadier-regiment 1 bijgenaamd "Totenkopf". Rusland, 1943. De rest kan je uittekenen.

Het oorlogsverleden van Tappert is als het ware een bijvangst van het onderzoek, maar omdat hij zo'n Duits icoon is tot ver over de grenzen natuurlijk wel meteen wereldnieuws. Het bewuste stilzwijgen van Tappert over zijn lidmaatschap van de Waffen-SS is opmerkelijk, zeker in het licht van de wetenschap dat de bedenker en schrijver van de serie nota bene in hetzelfde regiment zat, bijna een kameraad kon zijn geweest. En dit ook zijn hele leven voor de buitenwereld verborgen hield. Deelden ze dit geheim?

DDR 3.0

Bericht uit Berlijn (6)

De stomme generatie, zo noemen ze zichzelf. Omdat ze nu pas hun stem laten horen. De laatste generatie kinderen van de DDR, geboren tussen 1975 en 1985. Oud genoeg om met het beschermde gevoel van de DDR op te groeien, te jong om de val van de Muur en de onmiddellijke gevolgen ervan, met name de snelle Wiedervereinigung heel bewust mee te maken. Opgegroeid in een dictatuur, volwassen geworden in een democratie. En nu zitten ze met een heleboel onopgeloste vragen.

Wat deden hun ouders in de DDR tijd? Hoe fout waren ze werkelijk? Waarom werkten ze toen mee aan een achteraf verderfelijk gebleken systeem? Welke toekomst zagen zij voor hun eigen kinderen in zo'n staat? Hoe kon de waarheid van hun ouders plotseling veranderen in een leugen?

Zo is een hele nieuwe generatie in Duitsland opnieuw op haast therapeutische wijze met de trauma's van de eigen geschiedenis bezig. Er is zelfs een speciaal project 'Dritte Generation Ostdeutschland' voor gestart en er is inmiddels ook een boek verschenen met verschillende ervaringen van diverse jongeren over het opgroeien in die prille, eerste jaren van de Nachwendezeit.

De Vergangenheitsbewältigung gaat op die manier een nog onbekende nieuwe fase in. Dat blijkt ook op een boeiend debat dat bij de Tagesspiegel wordt gehouden, compleet met sekt en soljanka en waar de derde generatie kinderen van Oost en West vrijuit met elkaar spreken.

Occupy Barbie

Bericht uit Berlijn (5)

Berlijn is traditioneel een stad van protestacties en demonstraties. Komt er een nieuwe gigantisch grote woontoren op de Alex? Protest! Komt er een prestigieuze maar peperdure nieuwe bibliotheek op het voormalig vliegveld Tempelhof? Protest! Maar ook bij een 'gewoon' kleinschalig nieuwbouw project zoals in de Boxhagener Strasse wordt eerst een uitgebreide kiezspaziergang georganiseerd om de buurt een beetje te temperen. Want worden de huizen niet te duur? En is er wel genoeg groen? Het voorlopig even bizarre als groteske hoogtepunt van deze protest cultuur is de actie tegen de komst van een nieuwe grote Barbie evenementen winkel pal achter de Alexanderplatz. Codenaam: Occupy Barbie!

In een aftandse woning in Neukölln heeft een heus protest comité haar intrek genomen en van daaruit wordt de media bestookt met persberichten en de strategie verder uitgedacht. De doorgaans uitsluitend in het zwart geklede jonge activisten vinden de roze wereld van Barbie seksistische propaganda. Barbie zou een verkeerd rolmodel zijn. Ze zou staan voor een ongezond schoonheidsideaal en voor de excessen van de cosmetica-industrie. Ze zijn, kortom tegen de Pinkifizierung van de jeugd.

Barbie zelf trekt zich van alle commotie ogenschijnlijk niets aan. Een levensgrote afbeelding op de bouwplaats achter de Alex roept de voorbijrazende mensen in de S-Bahn toe: Besuch Mich! En op televisie komt er binnenkort een ongetwijfeld veelbesproken zoektocht onder alle jonge blonde Duitse meisjes naar de Beste Barbie Deutschlands.

Weltschmerz

Bericht uit Berlijn (4)

Het laatste liedje van Bowie zit nu al weken in mijn hoofd en ik krijg het er waarschijnlijk niet meer uit. Sinds ik hier drie weken geleden in Berlijn aankwam zing ik het te pas en te onpas en overal waar ik in de stad ga. Het is onderdeel van de soundtrack van mijn Berlijn geworden. En niet alleen omdat ik hier ondanks een goede voorbereiding nog steeds regelmatig verdwaal. Where are we now, where are we now?

De Duitse camera crew waar ik de eerste keer mee ga draaien voor de talkshow van Maybrit Illner bij de ZDF heeft vreemd genoeg de song nog niet gehoord. Terwijl het toch allebei echte geboren Berliner zijn, de een uit West, de ander uit Oost. Weten ze dan niet dat een van de grootste iconen uit de popmuziek met een nieuw nummer een heuse ode aan hun stad heeft gebracht? Nee, dat is ze volledig ontgaan.

Wat is het toch met dat nummer, dat het meteen zo aangrijpt vanaf de eerste keer dat je het op de radio hoort? Is het de manier waarop deze unieke stem uit duizenden de ijzingwekkende stilte van jarenlange afwezigheid doorbreekt? Is het de wanhoop die er zo schrijnend in doorklinkt, van 'a man lost in time' die een verwoede poging doet terug te vinden wat voorgoed verloren lijkt?

Mauer Trauer 2

Bericht uit Berlijn (3)

Berlijn is opnieuw overvallen. Vannacht is in alle vroegte weer een hap uit de Muur aan de Spree genomen zonder dat iemand het in de gaten had. De demonstranten lagen in ieder geval te slapen. Er schijnen welgeteld twee actievoerders de wacht te hebben gehouden. Het levert wel de meest fantastische spectaculaire krantenkoppen op, zoals bijvoorbeeld Mauerfall im Morgengrauen!

De Tagesspiegel merkt droog op dat de protestactie van de voormalige Rettungsschwimmerschauspieler David Hasselhoff kennelijk niet veel heeft geholpen. De Muur wordt op deze manier gedegradeerd tot niet veel meer dan een Hinterhofhecke, een blamage voor de stad met zijn onverbetelijke Geschichtsvergessenheit. Een typisch staaltje Berliner Mursigkeit, er wordt op zijn Berlijns met de pet naar gegooid.

De verontwaardiging over deze eenmansactie van de projectontwik-kelaar is groot, bij pers en publiek. Het stadsbestuur spreekt van een Affront, een regelrechte belediging. De linkse piraten protestpartij gaat nog een stap verder en noemt het onomwonden een Nacht und Nebel actie en daarmee zijn we in één klap terug in wel heel donkere, griezelige tijden.

Mauer Trauer

Bericht uit Berlijn (2)

Het laatste stukje Muur wordt ontmanteld in Berlijn. Als het aan de projectontwikkelaars ligt tenminste. Dan is na 20 jaar ook de befaamde East Side Gallery straks verleden tijd. Of ergens verstopt onder kolossale nieuwbouwprojecten aan de Spree. En dus schreeuwt iedereen moord en brand, en wordt er al wekenlang op allerlei manieren tegen de afbraak gedemonstreerd. Er zijn al hele stukken muur verwijderd, sommige in het holst van de nacht, een speciaal ingestelde Mahnwache, een stille wake moet de verdere sloop tegenhouden.

Voorlopig hoogtepunt: de bekende Hollywood freedom fighter David Hasselhoff kwam speciaal uit L.A. overgevlogen om de demonstranten een hart onder de riem te steken en nogmaals te trakteren op een a capella versie van zijn grootste en enige hit in Duitsland 'I've been looking for freedom'. Hasselhof is behalve een cult-figuur hier ook een held, omdat ie destijds als een van de eerste artiesten na de val van de Muur optrad voor een uitgelaten publiek bij de Brandenburger Tor. Die status heeft hij nog steeds, ook al zien velen dit als een ordinaire pr-stunt. Keep up this wall!

Zijn actie heeft trouwens onverwacht navolging gekregen; een week later riep een bekende tv presentator 'Die Mauer muss weg!' door een megafoon tegen een handjevol demonstranten. Het bleek alleen bedoeld als satire.   

Gewonde natie

Bericht uit Berlijn (1)

In Berlijn is de oorlog natuurlijk nooit heel ver weg. Als ik bijvoorbeeld mijn appartement in Kreuzberg uitloop de Dudenstrasse in dan bots ik vanzelf op de enorme 12.650 ton zware betonnen kolos die Albert Speer hier in 1941 neer liet zetten om de bodem te testen voor de 117 meter grote Triomfboog die hij voor deze plek had ontworpen. Een monstrueus test object, dat bekend staat als Schwerbelastungskörper maar in de buurt de bijnaam de 'Pilz', ofwel de paddestoel heeft gekregen.

Duitsland heeft sinds een week de oorlogskoorts weer helemaal te pakken en is nu al dagen in de ban van het grote oorlogsdrama 'Unsere Mütter, unsere Väter' dat hier in 3 delen op de ZDF is uitgezonden. Met gemiddeld bijna 8 miljoen kijkers per aflevering. Een laatste ultieme poging om de drie generaties hier met elkaar in gesprek te brengen. Opa, wat deed jij eigenlijk in de oorlog? En dat is gelukt. De doos van Pandora is opnieuw geopend.